Ontwerp onteigeningsbesluit statusloos model?

In het ontwerp onteigeningsbesluit wordt in beginsel niet uitdrukkelijk aandacht besteed aan individuele belanghebbenden. Tegen het ontwerpbesluit dat heeft geresulteerd in het Koninklijk Besluit van 31 maart 2017 (gepubliceerd op 6 juli 2017) is als zienswijze naar voren gebracht dat het slechts een statusloos model van een onteigenings-KB is. Daarmee zou het in strijd zijn met diverse rechtsregels.

Werk waarvoor onteigend wordt

Provinciale staten van Gelderland hebben om onteigening verzocht ter uitvoering van het inpassingsplan Rondweg Voorthuizen N303. Dat plan voorziet in de aanleg van een rondweg ten westen van de kern van Voorthuizen.

Zienswijze: ontwerpbesluit louter een statusloos model-besluit

Als zienswijze is naar voren gebracht dat het ontwerpbesluit niet is toegespitst op het concrete geval, maar louter een model-besluit betreft. Het bevat geen overwegingen die specifiek betrekking hebben op de voorgenomen onteigening. Naar het oordeel van reclamanten is het ontwerpbesluit dan ook slechts een statusloos model van een onteigenings-KB. Daarmee zou hen een belangrijk rechtsbeschermingsmoment worden ontnomen. Deze handelwijze is volgens reclamanten in strijd met de onteigeningswet, de Awb, het zorgvuldigheidsbeginsel en met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Verder zou sprake zijn van een zodanige schijn van vooringenomenheid dat strijd ontstaat met rechtsstatelijke principes, waaronder het beginsel van fairplay en het recht op een eerlijk proces (6 EVRM). Reclamanten hebben erop gewezen dat deze handelwijze voorwerp is van een cassatieprocedure. Zij hebben de Kroon nadrukkelijk in overweging gegeven pas te besluiten als de Hoge Raad zich hierover heeft uitgelaten.

Doel terinzagelegging ontwerpbesluit

De Kroon gaat hierin echter niet mee. Onder verwijzing naar eerdere KB’s (waaronder het KB Ontpoldering Hedwigepolder) overweegt zij in de eerste plaats dat het ontwerpbesluit ertoe dient om belanghebbenden duidelijk te maken welke instantie ten behoeve van welk project om aanwijzing ter onteigening heeft verzocht. Daarnaast wordt inzicht gegeven in de aan het algemeen belang ontleende overwegingen die aan het project ten grondslag liggen alsook over de voortgang van de planologische inpassing ervan. Met de terinzagelegging van het ontwerpbesluit wordt tot uitdrukking gebracht dat er niet op voorhand termen aanwezig zijn die tot afwijzing van het verzoek om onteigening dienen te leiden en dat er dus ook geen sprake is van een onevenredige benadeling van enige belanghebbende door de voorgenomen onteigening.

Belangenafweging al in onteigeningswet gemaakt

Een belangenafweging is in abstracto reeds in de onteigeningswet zelf gemaakt. Deze wet geeft nauwkeurig aan in welke gevallen en onder welke voorwaarden onteigening kan plaatsvinden. Met name is voorgeschreven dat de onteigende aanspraak heeft op volledige schadevergoeding. Waar het gaat om de situering van het werk vindt de belangenafweging plaats in de planologische procedure. Hieruit volgt dat de, mede in het licht van artikel 3:4 Awb, te verrichten belangenafweging in beginsel opgaat in toetsing aan de door de onteigeningswet gestelde en in de jurisprudentie uitgewerkte voorwaarden, aldus de Kroon.

Geen plicht om in te gaan op individuele gevallen

Uit de wet(sgeschiedenis) volgt geen plicht om in het ontwerpbesluit in te gaan op het met alle rechthebbenden gevoerde overleg en hun bezwaren. Afgezien daarvan geldt dat een voldoende concreet ontwerpbesluit ter inzage is gelegd. Op basis daarvan hebben reclamanten inhoudelijk kunnen reageren.

Geen ontneming van rechtsbeschermingsmoment

Tot slot wijst de Kroon erop dat van het ontnemen van een rechtsbeschermingsmoment geen sprake is. Weliswaar staat tegen het KB geen bestuursrechtelijke rechtsbeschermingsprocedure open, maar dit laat onverlet dat de burgerlijke rechter gehouden is de rechtmatigheid van de onteigeningstitel te toetsen, ook buiten de hem in de onteigeningswet opgedragen taak.