Nietigverklaring Wvg: geen mosterd na de maaltijd!

Recent heeft het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden een interessant arrest (ECLI:NL:GHARL:2019:5361) gewezen over nietigverklaring Wvg op grond van artikel 26 van die wet. Met dit artikel heeft de gemeente de mogelijkheid om rechtshandelingen te vernietigen die zijn verricht met de kennelijke strekking haar voorkeurspositie te ondermijnen. Die mogelijkheid heeft een gemeente namelijk ook nog nadat haar voorkeursrecht al is vervallen, zo oordeelt het Hof. Een gemeente hoeft daarbij ook geen noemenswaardig materieel belang te hebben.

Achtergrond

In de betreffende kwestie had een projectontwikkelaar een koopovereenkomst gesloten voor percelen waarop de gemeente Borne een wettelijk voorkeursrecht had gevestigd. De koopsom was vooruit betaald. De levering was uitgesteld tot het moment dat het voorkeursrecht van de gemeente zou komen te vervallen. Ter zekerheid van de betaling van de koopprijs hebben partijen een recht van hypotheek gevestigd op de betreffende percelen. In de koopovereenkomst was een geheimhoudingsclausule opgenomen.

Nietigverklaring Wvg disproportioneel?

In eerste aanleg heeft de gemeente aan de rechtbank verzocht om voornoemd samenstel van rechtshandelingen nietig te verklaren op grond van artikel 26 Wet voorkeursrecht gemeente (Wvg). Haar voorkeursrecht was toen reeds vervallen. De rechtbank heeft het verzoek van de gemeente afgewezen. De gemeente had haar belang bij de vernietiging van de rechtshandelingen onvoldoende aangetoond. Ook was onvoldoende gebleken dat de percelen op korte termijn nodig zijn voor woningbouw. Nietigverklaring zou volgens de rechtbank disproportioneel zijn. De rechtbank heeft daarbij betrokken dat de eigenaren zich reeds zeventien jaar via het voorkeursrecht geconfronteerd zien met een belemmering om hun eigendom te koop aan te bieden aan anderen dan de gemeente.

De uitspraak van de rechtbank (ECLI:NL:RBOVE:2018:524) is eerder op dit blog besproken.

Geen nader materieel belang bij nietigverklaring Wvg noodzakelijk

Ook in hoger beroep steggelden partijen over het procesbelang van de gemeente. Het Hof oordeelt echter, anders dan de rechtbank, dat het verzoek van de gemeente hierop niet kan afstuiten.

Het Hof geeft daarbij een andere lezing dan de rechtbank van het arrest van de Hoge Raad van 23 maart 2012 (ECLI:NL:HR:2012:BV060). Daarin is overwogen dat bij het inroepen van de nietigheid van een rechtshandeling die in strijd is met de voorkeurspositie van een gemeente, niet noodzakelijk is dat het voorkeursrecht ook ten tijde van het inroepen van de nietigheid nog bestaat. Dit omdat reeds de dreiging van een zodanige aantasting kan bijdragen tot de effectieve werking van het voorkeursrecht, aldus de Hoge Raad. Volgens het Hof past niet in dit systeem dat de gemeente, naast dit door de Hoge Raad genoemde belang, ook nog een nader materieel belang bij de nietigverklaring zou moeten hebben.

Het Hof wijst het verzoek van de gemeente toe en verklaart de overeenkomsten nietig.

Opnieuw vestigen Wvg

Ten overvloede overweegt het Hof dat de gemeente in hoger beroep wel voldoende heeft toegelicht dat zij over een materieel belang beschikt. Een volgende fase van het bestemmingsplan was namelijk aan snee. De gemeente zou bij nietigverklaring in een positie komen om de gronden alsnog te verwerven. Zo nodig onder druk van een nieuw te vestigen voorkeursrecht. De ‘wachttermijn’ van twee jaar op grond van artikel 9c Wvg was immers inmiddels alweer verstreken.

MEER WETEN?

Wilt u meer weten over dit onderwerp, lees dan onze bijdragen over de Wet voorkeursrecht gemeenten op dit blog.

De Wvg is ook een van de onderwerpen waar wij tijdens onze jaarlijkse cursus ‘Actualiteiten grondverwerving’ aandacht aan zullen besteden. Daarnaast praten wij u graag bij over interessante ontwikkelingen op het gebied van onteigening en gedoogplichten. Wilt u onze cursus bijwonen? Meldt u dan hier aan.

Wilt u meer weten over de Wvg of heeft u een andere vraag over grondbeleid en gebiedsontwikkeling? Neem dan contact op met Carola van Andel (T: 088 752 02 37 of E: carola.vanandel@nysingh.nl) of Jonne Fluitsma (T: 088 752 02 38 of E: jonne.fluitsma@nysingh.nl).