Bodembestanddelen, verleggingskosten en eliminatie

In dit arrest van 21 september 2018 (ECLI:NL:HR:2018:1694) geeft de Hoge Raad aan welke kosten in aanmerking moeten worden genomen bij de bepaling van het voordeel vanwege onwinbare bodembestanddelen. Het arrest bevat voorts een interessante overweging ten aanzien van de proceskosten, zie daarvoor de bijdrage ‘Vergoeding kosten onderzoek zelfrealisatie‘ elders op dit blog.

Casus

Onteigend werd om de vergraving van een uiterwaard (Welsumerwaarden) mogelijk te maken ten behoeve van rivierverruiming. In het gebied was een gastransportleiding aanwezig, die eerst verlegd zou moeten worden om de aanleg van het werk mogelijk te maken. De kosten van de verlegging waren zodanig hoog dat er geen voordeel wegens onwinbare bodembestanddelen zou resteren wanneer zij bij de bepaling van dat voordeel in aanmerking zouden worden genomen.

Rechtbank

Deskundigen meenden dat de verleggingskosten bij de berekening van het voordeel wegens onwinbare bodembestanddelen in aanmerking moesten worden genomen en adviseerden om die reden om geen vergoeding wegens onwinbare bodembestanddelen toe te kennen.

De Rechtbank dacht daar anders over. Zij meende dat de kosten moeten worden toegerekend aan het project als zodanig en niet aan de winning van de ter plaatse aanwezige bodembestanddelen, omdat zij ook los van de winning van de bodembestanddelen gemaakt hadden moeten worden.

Hoge Raad

De Hoge Raad oordeelt dat de eliminatieregel ertoe dwingt om de verleggingskosten wel in aanmerking te nemen bij de bepaling van het voordeel. Het niet in aanmerking nemen van deze kosten zou immers, in de woorden van de Hoge Raad, “ertoe leiden dat de uitvoering van het werk de onteigende een voordeel oplevert dat niet uitsluitend is terug te voeren op een in het onteigende zelf aanwezige waarde, maar tevens op het werk waarvoor wordt onteigend, en dat zou in strijd zijn met de eliminatieregel”. Om deze reden, zo vervolgt de Hoge Raad, “moet bij de beoordeling of ter zake van de betrokken bodembestanddelen een vergoeding toekomt aan de onteigende, worden nagegaan hoe groot het voordeel zou zijn waarop een willekeurige eigenaar die de bodembestanddelen zou willen en mogen winnen en op economisch verantwoorde wijze zou exploiteren, zou mogen rekenen, gelet op de verkoopprijzen en de met het winnen gemoeide kosten”.

Commentaar

De uitkomst van deze procedure is in lijn met eerdere rechtspraak, in het bijzonder HR 14 juni 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE4378. In dit arrest oordeelde de Hoge Raad dat het voordeel vanwege onwinbare bodembestanddelen nooit groter zou kunnen zijn dan de marktwaarde van het gewonnen zand. Laatstbedoelde beperking vloeit volgens de Hoge Raad voort uit het feit “dat die marktwaarde het voordeel is dat de onteigende onder de meest gunstige omstandigheden (de onteigening weggedacht), dat wil zeggen met een ontgrondingsvergunning, ten hoogste had kunnen verkrijgen”.

Toch zijn de overwegingen van de Hoge Raad opvallend. Zo lijkt het uitgangspunt dat de meerwaarde wegens onwinbare bodembestanddelen verband houdt met het voordeel dat de onteigenaar bij de aanleg van het werk vanwege het vrijkomen van die bodembestanddelen ondervindt geheel te zijn losgelaten. Bovendien rijst de vraag wat de invloed van deze uitspraak kan zijn op het leerstuk van de bijzondere geschiktheid. Wanneer bijvoorbeeld geoordeeld wordt dat een onteigend stuk bestaande dijk meer dan andere dijkgedeelten geschikt is voor dijkversterking, pleegt te worden geoordeeld dat sprake is van een meerwaarde die gelijk is aan de helft van de kosten die de onteigenaar zich vanwege die bijzondere geschiktheid bij de dijkversterking kan besparen. Daarmee levert de bijzondere geschiktheid een voordeel op dat is terug te voeren op het werk waarvoor wordt onteigend en dat is, zo oordeelt de Hoge Raad in het hier besproken arrest, in strijd met de eliminatieregel.

De onteigenende partij werd in cassatie bijgestaan door mr. M.W. Scheltema en in de feitelijke instantie door Nysingh.

0 antwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *